Målmannen

Haugan har tatt initiativet til å blåse liv i Hamar Mållag. Han inviterer til møte på Gravdahl i slutten av måneden for å sjekke om flere vil være med på å fremme toleranse og likestilling mellom målformene og dialektene rundt Hamar.
Hamar Mållag har ikke hatt et fungerende styre på mange år, men har fremdeles førti betalende medlemmer. De trenger kanskje bare et dytt fra målmannen Jens Haugan, han som stadig skriver språkartikler i lokalavisene?

– Hvorfor vil du starte mållag i Hamar?
(I likestillingens og toleransens ånd siterer vi Haugan på nynorsk)
– Ein skulle kanskje ikkje tru det, men eg har faktisk ikkje definert meg sjølv som ”målmenneske” før no i det siste. Men så kjem det jo òg an på kva ein meiner med eit målmenneske og kva ein meiner Noregs Mållag er eller står for. Eg var med i Nidaros Mållag i Trondheim eitt år på 1990-talet, men melde meg ut igjen fordi eg ikkje ønskte å bli identifisert med den type nynorskforkjemparar som ville at nynorsken skulle skrivast slik som Aasen utvikla han på 1800-talet. Eg er heller ikkje interessert i at nynorsk skal vere det einaste skriftspråket i Noreg. Men eg er interessert i at ein skal kunne bruke målforma si når som helst og i alle samanhengar utan heile tida å måtte forsvare seg eller bli møtt med negative haldningar. Målsak handlar for meg om likeverd og toleranse, forklarer han.
I utgangspunktet er Haugan språkviter. Han har skrevet hovedoppgave i tysk der han sammenlignet strukturen i tyske oversettinger av norrøne sagatekster, og doktoravhandling om gammelnorsk ordstilling. Han er generelt interessert i språk og grammatikk, og spesielt i norsk – med nabospråkene svensk, dansk og islandsk og tysk og engelsk, siden de i mange sammenhenger er aktuelle for de fleste av oss. Han liker å diskutere ulike sider ved språk og språkbruk.
– For meg er spørsmåla ofte viktigare enn svara, men eg prøver jo som regel å finne ut av ting eg ikkje forstår, sier han.
– Like etter at eg flytta frå Trondheim til Hamar i 2007, las eg i ein omtale i avisa at Bjørn Kristen Ørbæk skulle starte Hamar språkforening. Der hadde ein som mål å snakke om språk og utveksle tankar og meiningar. Dessverre bestod denne foreininga først og fremst av nokre likesinna som stort sett allereie hadde sine meiningar om språk, og der rett og gale var viktigare enn å spørje ”korfor” og prøve å undre seg over eller forstå mangfaldet i språk. Det viste seg òg at meir eller mindre alle i denne klubben var imot nynorsk som sidemål i skolen, og etter at eg ved fleire høve argumenterte mot standpunkta i klubben, blei eg rett og slett ikkje invitert til fleire møte. Eg har jo også hatt fleire diskusjonar med Ørbæk i avisene. Og det synest eg faktisk var interessant. Det er bra at folk snakkar om språk og at ein har meiningar. Men det er kanskje mindre bra når ein ikkje er villig til å endre standpunkt eller meining på grunnlag av kunnskap og fakta, eller at ein ikkje kan akseptere at folk er forskjellige. Når eg er så engasjert i språkdebattar, er éin grunn at eg ønskjer å arbeide for at ein skal bli i stand til å sjå ut over sine eigne haldningar og preferansar og sjå språk i eit større perspektiv, forklarer Jens Haugan.

På 1990-tallet var det aktivitet i Hamar Mållag, men i 2007 ble det lagt ned. Jens Haugan regner med at noen av medlemmene som fortsatt betaler kontingenten, vil være med igjen nå. Haugan har vært relativt alene i leserbrevspaltene om å forsvare nynorsk, men det er ikke derfor han vil blåse liv i mållaget.
– Eit lokalt mållag er eit lag som vil verne om måla i nærområdet. Hamar Mållag bør vere eit lag som informerer og skolerer om språkleg mangfald i nærområdet, og det bør vere sjølvsagt at ein arbeider for likestilling og toleranse. Det er på den måten at nynorsken får ei særstilling i eit mållag. Det er inga hemmelegheit at nynorsken har stadig vanskelegare kår, spesielt på Austlandet. Og det er nynorsken som gong på gong blir diskriminert og utsett for private og politiske åtak frå ulike sider. Skolane har gjerne kampanjar mot mobbing, men når skjer det i praksis at lærarar eller skoleleiinga slår ned på at elevane skriv ”Spynorsk mordliste” på ordlistene sine? Mitt personlege mål er ikkje at fleire skal skrive nynorsk. Mitt personlege mål er at fleire skal godta at andre skriv nynorsk, og at dette er greitt, sier han.
De som har fulgt med på hva Haugan har skrevet i avisene, har også fått med seg at han har forsvart bokmålet og variasjonene innenfor bokmålet.
– Eg som person er ikkje nokon ”målmann” i den forstand at alt eg tenkjer og gjer, dreier seg om nynorsk. Eg er oppteken av mål med tydinga språk. Eg er også oppteken av at ein ikkje automatisk legg av seg dialekten sin berre fordi ein har vore ein tur innom Oslo, sier han.
Haugan hevder at de som velger nynorsk som skriftspråk, er flinkere til å holde på dialekten. Derfor mener han at Hamar Mållag bør ha dialektene som ett av arbeidsområdene.
Planen er at dette skal diskuteres på møtet Jens Haugan har tatt initativet til. Han har ingen ambisjoner om å starte sitt eget mållag og har heller ikke planer om å bli leder. Men han har snakket med flere som ønsker å være med. Gravdahl er også støttespiller, og det er på bokhandelen møtet skal holdes 31. oktober. Der skal lederen i Noregs Mållag, Håvard B. Øvregård snakke om emnet ”Gjer fleire språk deg til eit betre menneske?”, og Haugan skal snakke om likestilling av målformene i et demokratiperspektiv. Etterpå blir det debatt.

Jens Haugan vil forhåpentligvis fortsette sine avisinnlegg om språk, selv om han kan møte likesinnede i et mållag.
– Hvorfor skriver du så mange artikler om språk i lokalavisene?
– Språk er noko som gjeld kvar enkelt av oss. Språk er eit middel i kommunikasjonen, men det handlar òg om identitet. Nettopp fordi dei fleste knyter identiteten sin til måten ein snakkar og skriv på, vil språk alltid vere forbunde med haldningar. Eg innbiller meg og håpar at eg ved å skrive om språk kan stimulere den språklege bevisstheita hos ”mannen i gata”, og at dette i neste omgang også vil ha ein effekt på korleis ein ser på folk som snakkar eller skriv på ein annan måte, folk som er annleis enn ein sjølv. Eg håpar at ein kan utvide horisonten sin og skjønne at det ikkje nødvendigvis er enkeltorda og korleis vi uttaler eller skriv dei, som betyr noko, men innhaldet i det ein meiner og står for. Bortsett frå det håpar eg sjølvsagt at folk flest synest det er interessant å lese det eg skriv om språk, og at det no og då kanskje også har ein viss underhaldningsverdi, sier han.
Haugan jobber også for å knytte sin arbeidsplass, høgskolen, nærmere Hamar.
– Når det gjeld Campus Hamar håpar eg at ein på lang sikt vil få ein tettare symbiose mellom høgskolen og byen. Eg ønskjer meg at folk flest skal vere stolte av høgskolen og av å bu i ein kunnskapsby. Eg har også ved fleire høve invitert folk til å komme på språkførelesingane mine, og dette meiner eg. Og sjølv om det er ein god ting å reise heimefrå for å studere, håpar eg at avgangselevar i Hamar-regionen vil finne høgskolen attraktiv som studiestad, sier han.

Det var selvsagt på grunn av språket at Jens Haugan havnet i Hamar i 2007. På NTNU i Trondheim jobbet han de siste årene bare med europeiske prosjekter og administrative oppgaver innenfor lærerutdanning. I Hamar fikk Haugan jobbe med faget sitt igjen, norsk og språkvitenskap.
Men språkeksperten kan også flere fag. Haugan har faktisk fagbrev som baker og har jobbet som baker i Honningsvåg og på Hemnesberget. Han gikk musikklinja på videregående i Mosjøen og har et årsstudie i musikk fra det som nå er Universitetet i Nordland. Musikken er fortsatt en stor del av livet hans. Gjør et søk på youtube.com og du vil finne hans fremføringer av musikk med relativt biografiske tekster.
Haugan studerte både tysk og norsk ved Universitetet i Trondheim. Der begynte han også tidlig som studentassistent og timelærer, senere universitetslærer og stipendiat.
– Så fekk eg eigentleg jobb på universitetet i Tromsø, men blei skild og ville ikkje reise frå sonen min i Trondheim. Så då blei eg der og jobba med nettbaserte kurs og såkalla IKT og læring til det ikkje var noka framtid i dette lenger, forteller Jens Haugan.
Nå er han i Hamar, til glede både for studenter, språkinteresserte og seg selv.
– Hamar er ein fin by; passe liten og passe stor. Eg saknar sjøen og fjella, men elles er det greitt. Klimaet er jo mykje meir stabilt i forhold til det eg er vant til frå Trøndelag og Nord-Noreg. For meg, som også er musikar, er det bra at ein etter kvart får fleire arenaer der ein kan presentere musikken sin, og at ein kan finne dei fleste sjangrane representerte. Mindre bra er kanskje at ein i innanfor eit så lite område som Hamar, Brumunddal, Moelv, Løten, Stange ikkje har meir samarbeid. Men eg skjønner for så vidt at nabokommunane føler eit behov for å markere seg sjølv, og at ein på Hamar har ein tendens til å fokusere på bysenteret, sier han.